KL.Muana Vaiphei

NISIN SUM LEH PAI KHAWLKHAWP DAN IN MIHIAM HINKHUA DINMUN A PUI HI

General Articles

NISIN SUM LEH PAI KHAWLKHAWP DAN IN MIHIAM HINKHUA DINMUN A PUI HI

Pathian in nek hawl ding ah a siam mihiam te akihii. A sem te’n ne’n tiu in, a sem lo te’n ngawl ina’u ti ahi. Zia dungzui achun sem leh ne te I hiu hi. Ziakachun, nisin ah economy I buaipi dan te’u hin hinkhua a latsak hi. Zia tawh kisai ahin tamlo cha vak holim khawm hitiu.

Economy thiam hi khantona ding ah khuampi pawimaw tak ahi. Ahi’n zia economy kiti hi bang ahem ti gen ding hitaleh kigen kimlo ding ahi. Ziakachun, mimal nasep dan leh lungput in a pua ahi. Mihiam khat chun a lunggel ah tup leh ngim, thildawi tamtak suangtuana a nei maithei hi. Zia te lak achun inchen lochen siamtup ding leh khanto ding ti hih hipen ding in kigingcha ahi. A tup leh ngim suk pitin sak thei chu ama hinkhua matdan in akinga, kuama’n a piakthei thil hilo ahi. Tekhina’n, nga man mite chun nga matdan a zil uh a ngai hi, mi matsa ah nga mezing michun nga matdan thiam puan tin, mi’n a matlo phat uh leh nga ngawl ding ahiu. Ziakachun, nek leh chak hawlna, inchen lochen dawpkangna leh khawtang khantona ding in mimal nasep dan leh lungput a pawimaw mama hi.

I khawvel hinkhua kimatchakna ah sumdawngna lam et in economy dinmun niam mama te kihi ngal ah sang mama gual ah kimang te I hiu. Hiatna lam, sum leh pai neilam in chuh economy sangtak in tamtak te I um ui. Government lam leh business chuamchuam te zal in khawvel khantona tawh kizui tamtak aki um hi. Zia gual sum leh pai hawlna leh khawlkhawmna hin insung khawsakna sangtak in I kalsuan thei ui. Ahinlah, zia gual ah nisin sum leh pai khawlkhawm dan te hi I et chun long- term ah khantona ahi puai ti akilang chian mama hi. Khatvei thu ah mimal a ding ah mangthai thei government sum leh pai, mani khawhiatna panglo ah business bawl ah hausa aki tam ziak in kivel etthak kit a ngai hi. Insung khawsak dan, khawhiat dan tawh kituak ah nek leh chak hawlna leh khawtang dinmun tawh kituak ah sum leh pai, nei leh lam, go khawlkhawm hin I mihiam hinkhua a pui hi tilo thei ahi puai. Ziakachun, nisin ah nek leh chak khawlkhawm dan hin khangthak te a siam ah, enkawl theitu ding ah le siam a ngai bawk hi.

Tulai ah inchen lochen khantona te, go kikhawl dan te diktak ah kisiam leh khangto um maleh a tangpi I khantona te’u hi a bawm hawmpi gual mai hi. Village level ah sum mudan, mimal job card level ah sum mudan, kani- pakcha level ah sum mudan, gam leh gua zuak ah sepna mudan leh a dangdang te I ngaitua chun zia zosia um theina government nuai ah khawsa te I hi’u ah, khantona tamtak te haw hi mimal tit ziak ah sum mu hizaw lo ah government lepbawl thiamziak ah nasem leh khangto tamtak aki um ziak in I khantona’u hi lungkham um kasa ahi. Zia gual ah I Christian hinkhua ginna ah vangam kai di ti te’n khawvel thil ziang ah le ginna mang manlo ah taksa ah I kisiam guat pai ziang sek uh hin I mimal, insung leh khawtang siam sang in siatna a tunzaw sek hi.

Thingtangmi iki tiu ah lo nasep dan hetalo te I hita’u hi. Government nekmang dan thiamte I hizaw ta’u ah, I gam leh gua te taisan ah bailam thil ah nekmu na ding hawl te I hita’u hi. Mimal thiamna leh titna ziak ah nekmu tawmcha bep aki hitai. I vengsung leh khawtang ah thupitak tak ah thil kibawl te leh In kisate haw hile I gam leh gua ah chengte khantona ziak ah kibawl hileh I gamsung hile tusang ahi dam ding ahi. Lo bawldan te taisan ah, pupa chawndan hawite taisan ah, insung khawsak dante taisan ah, gam leh gua zuak mang leh taisan ah, I Pathian thugin taisan ah kisiam gua taktak ah panla khial tamzaw I hitak ziak un I khawtang a buaizo ta ahi. I hinkhua matdan uh mi tawmcha te’n chantawk ah nekkham lungawipi in, a tamzaw te’n bailam thil ah nekmu I guat ziak un I hinkhua matdan te’u a dik um thei talo ahi. Mi nekding lau ah nekkhak lo ding buaipi ah lungthim phalo siam ah khawsa thei tamtak um na gam ahitak ziak in lampi dung ah cha leh nau tamtak te khawvel ah ganhing tungthak gual ah um maita hin ngaituana thak bangtik leh eipia ding ti hile ngaitua khamset ahitai.

A chung ah kigente hi a dik kimlo maithei ah ahinla zia gual khawvel nek leh chak hawlna dinmun ah ding te I hitak ziak un I gamsung economy siamthak na ding ahin mimal tin in mawpuakna I nei hi. Khawsung kivaihawmna te, gam leh gua siamphatna di, Insung damna ding, khawtang leh pawlpi te a puksiat lo ah, puitu gin um taktak tawmcha te vaihawmna panmun pethei ding in, mani ngawngkawl gual ah ngai in pan I la ding ahi.

@KL MUANA VAIPHEI

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *