MANIPUR LENGTE CHANCHIN APAT…..

General Articles

MANIPUR LENGTE CHANCHIN APAT…..
πŸ‘‘πŸ‘‘

Bible changtel: Pawtdawna (Exodus): 20:5.
1 Lalte (1King)11:4.

Aziktu: Pu Ginlalthuam
Lalgin Inn
Mualngat Innpi
Khualzinna Gam
PO/PS Moirang-795133.
πŸ‘‘πŸ‘‘πŸ‘‘
I CHENNA GAM(STATE) I CHENNA KHUA/VENG CHULEH EI MA KHANGTHU (HISTORY) HIAT TEI HIH MIHING ADIN APHA PEN AHI.

Manipur ah Leng(King) masa pen chuh PAKHANGBA ahin, ama chun chapa 7 anei in amau chuh Meitei Salai Taret kiti phung ahiu.
1. Khuman
2.Mangang
3. Luwang
4. Moirang
5. Angom
6. Khangamba
7. Salai Leisangthem ahiu.
Zia gual ahin Leng tampin akhang khang in ahung kivai pawu in, amau lakin Leng Garibniwas leh Leng Bhagyachandra amau khang ahin, amau sakhaw ho leh biak SANAMAHI chuh ala hemil kha in Hindu sakhaw ala zawm kha tah uh ahi.
Chun Manipur Leng hunlai ahin Lengchutpha kichuna a la umlo ahi diak puai, zia Leng hung chang zolo pa chuh Burma Lengte bang vabel cha in, tichun Burmate hung puidawk in Manipur ah kum 7 CHATARET KHUNTAKPA kitih English ah 7 years of Devastation kum 1709-1716 sung Burma te suk gentheina bang ala tuak uh ahi.
Masanglai in Manipur hih Leng ah kivaipua, Maharaj Marjit Singh Leng hilai in Burma te vatil dawk in Mingimla Bandula mapui nan First Anglo Manipur war ala um in ahi.
Ziachun Gambhir Singh chuh lau in Cachar lam ah zam in, tuni tiang ah Assam ah Meitei te ahung chen den nau khuh ahi tai. Chahi 7 khuntakpa kiti 7 years of Devastation chuh 1819-1826 chan ala um ah zia chuh Manipur tuanthu (history) ah Dark Day tih in hiat ahi. Chun 1824 in First Anglo Burmese war chuh 15th March 1824-1826 Burma tawh British te gaal kisat tua in, British ten gaal zawna ala chang uh ahi.
Zia Treaty of Yandaboo kinawp tuana dungzui in Gambhir Singh chuh Manipur Leng ahung chang kik ahi.
Maharaj Chandrakity chuh Maharaj Gambhir Singh chapa ahin Leng kum sawttak 1850-1886 chan, kum 36 tiang ala pua ahi. A mazaw in Surchandra Singh 1886-1890 chan, Kulachandra Singh in 1890-1891 chan, Churachand Singh in 1891-1942 chan, Budhachandra Singh in 1943-1949 chan ala pua, ama hih Manipur ading ah Lengte hung kichaina/ tawpna chuh ahung hitai.
15th October 1949 ni ah Lengte penson kumkhat ah Rs 3 lakh ala piak sek uh chuh…..Pi Indira Gandhi PM a hung hih in( Abolition of privy purses) ala thai mang piak ta ahi.
Manipur ah Lengte khang ah vangsiat um tak khat chuh tumlam gam ah pat in chanchinpha hun pua, Missionary te hunglut in Lengpa kiang ah christian sakhaw hun tut khum a guat lai un, Lengpa’n ala pawm piak talo ahi.
Zia chuh ei vei, pu leh pa ten thil asuk khial uh; tuu leh chaten khangsawn, khangsawn tiang ah vangsiatna mihing khanggui ah kituak sek chuh……..
Chutichun, Kulachandra Singh Leng ahung panlai ah buaina lian tak hung piang chuh achapa te lak ah Tikendrajit chuh gaal matawng, Senapati akitin amau innsung kituaklo ziakin sapkang(British) te mi 3 Quinton kiti pum in agawl uh atan piak/ atha ziakun British vaihawmtu ten Sepoy colunm 2 ahun sawl un Khongjom ah Meitei sepoy hangsan Paona Brajabasi tawh a kido ziakun Meitei ten ala zotalo uh ahi. Zia phat chun Imphal ah hung lut in Kangla mun ah Bir Tikendrajit leh Thangal General aman un 13th Aug.1891 nin Mapal Kangjeibung atina mun kiang uh khun, khauhual in ala khailum tau ahi. Zia chuh tuchan ah Patriot’s Day tia 1973 kum in Mahamad Alimuddin Chief Minister ahung hih, 1974 kum apat state holiday ah mat dingin ala puangdawk ta ahi.
Meitei Lengten christian sakhaw ala dawilo/ nawl khak uh hi……Manipur gam ading ah vangsiatna lianpi khat, tuni chan ah beithei talo hih ding in kaging cha ahi.
Awle, tuni igen nawppen ahileh mihingte hin khangthu asia, apha chuleh Pathian pawmtak leh taklo inei chiat uh kagingcha, taksa chuleh thagua damna dingin Bible khangthu leh eima khangthu sut ah hiat tei hi phalo ding ahem ? “SOLOMON AHUNG TEK PHAT IN AZITE CHUN AMAU pATHIAN HONA LAM IN A LUNGTHIM A KAIPET UA, A PA DAVID GUAL IN A LUNGTHIM ZOSIA IN LALPA PATHIAN CHUH A HO TAPUAI”. Zia gual achun ei ma chung ahle tung ziangthei ahi. A ziak chuh i khawsaknau gam hih lalna te, thunei nate, dangka sum leh pai ah huaihapna te leh ginglo tute tawh nisin ahin takhawm/ bualkhawm zing ihih ngal ua, amau lunggel gual leh bawl gual bang ah ila um khak chang um thei sek ahi. Pathian in….”MILIM CHIBAI BUK IN BAWKKHUP KIU IN. MILIM NA LASEPLO DIU AHI. KEIMA, LALPA LA PATHIAN UHI THANGSIAT HAT TAK PATHIAN KA HI. PATE GITLONA ZIAK AH CHATE GAWT A, EI PAWMLO CHUH KHANGTHUMNA LEH KHANGLINA TIANG AH PHUBA LA KAHI NGAL’A”, atii…..Zia Lalpa Pathian kamsuak hih pumpel thei chiat dingin simtute zosia Lalpa’n malsawm ta hen.
πŸ‘‘πŸ‘‘πŸ‘‘

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *