HAUSAPI TANGCHUNGA DIL/SITUI/DAWP/TUIKUL(TARN) THUKHAWCHANG

General Articles

*HAUSAPI TANGCHUNGA DIL/SITUI/DAWP/TUIKUL(TARN) THUKHAWCHANG*

Zia Tang Hausapi (Hausapi tang) kitisek hi Manipur South District ah tang um te lak ah sangpen, zu leh va, gamsa lian tam na pen ala hi ahi. Hausapi tang hausakna mama chu Mualchung vum ah chun Dil (Tarn) lian deu tak mai a um ah, zia zotui thiang chu zu leh va te, gamsa te tuinek na mun leh tuallenna tanggam hawitak ahi. Mihiam te a ding in gamvak na leh lobawl na ding in tuikhuk kiningting tak ala hi sek hi.

Zia Dil um na gam hi Myanmar tawh kigamgi nai deu ahiziak in Hita zo, Khuangkhai zo leh Zangdung tawh kimat ahi. Zia tang sualam a chun Lawibawl lui, Nalanglui a luang in, tumlam in Hipi lui leh Tuivawt Guam a um in, chuleh mallam in Tuiteng lui a luang hi. Malai a chun zopi a zing ah, zu leh va, sa a tam ban in Lui tamtak a um hi. Zia tang apat chun a hung luang suk sek in Tuilo tamtak a chawm sek hi. Zia bep chu hilo in thing gam a hawi in, a gamkai ah cheng leh khawsa te a ding in Inthing lakna a nei ban un thingbu leh thaichi tamtak a ching un a etlawm in a hawi thei mama hi.

Hun a hung chia zel ah, gamsa mat nawp ziak in tanggam hing diai diai zu leh va, gamsa te a ding ah In nuam mama mai chu mei ah hal in a um sek ah, luite a chun le Gu a kikhen sek hi. Ziaziakachun, nga leh ai himhim le mu ding a um ta pua’n, tui ziang le dawn ding a hak sa mama ta ahi. Tichun mei hal, poision ah nga mat I chin ziak un bangma a umdi zu leh va, gamsa te a um ta pua’n a thip dildel ziang ta ahi.

A gam ah thing leh gua te mei ah hal thak leh sukthel thang ahi ban in zu leh va, gamsa te daidawp lo kei ah tha ahitak ziak in Tang chunga Dil or tuivamit, tui kidil leh luang himhim mudi a um ta puai. Tanggam gasua hawitak nei zing ah ala um sek khah tuhin mihiam te pawimaw na khel ah du- amna ziak in thing leh gua te mangthai, a gam ah um thil hing hinna nei zosia a ding ah thina mai tuntu chuh enkawl ding ah kilawm mihiam te ma I hiziak un siamthak theina lungthim nei hun ahi mama tai.

Gam avat chaina mun ua chun a gam pumpi’n Kani Lei (poppy cultivation) a bawl ua, har ( fertilizer) hattak tak a mang ua tuhin Heroin siam na mun a chang ta ahi. A gam hausakna leh lulna himhim a um talo ahi. I tanggam te’u ah hausakna diklo bawl a tamtak ziak in gasua hawi mu ding a um talo ahi. Gasua hawilo te lak in thilchin a diklo ziak in Drug Addict I gamsung in a uang mama ta ahi. I gam leipek in a thuak la ah, gam ah Pakcha ching te leh khawtang in aki thuak la bawk ziak in I thingtanggam leipek neucha Pathian in ei piak hi I mangkhial gam tau hi. Ziakachun, panlatu ding in khuasung Hausa, khuatang kivaipuakna te, kochuam tin leh institutions chuamchuam I nei te’u hin thianthona tangkopi leh zuipi a pawimaw mama ta ahi.

I tanggam leh mual te I matkhial tak ziak un guam zosia chu thalek gam a suak tai. Zia gual dinmun a chu khawsa I hitak ziak un a siamphat kitna ding ah malakna pat hun ahitai. A siamphat na hi pat ahilo chun gua leh tui keta lo, khawvel khantona ziak ah hui thiang mu ding um talo, thalek gam gual ah khawsak ziang dinmun hin mihiam damthei na ding ah lau um tak hung hi ngei ding ahi.

Ziakachun, a gam leipek ah cheng mihiam te’n chenna mun, thing leh gua, tui, zu leh va, gamsa te dinmun siamphat a ngai ah, panlak ahichun khang hung chia zel ah khangthak te a ding ah thianthona, damtheina, khua leh van kitup neithei na, leh khua chaga te a ding ah nek leh chak kingakna le hingei ding ahi. I gam in a pawimaw chu hiamkhamna; i)mihiam leh zu leh va, gamsa, nga te kikal ah, ii) mihiam leh poppy cultivation, har (fertilizer) hattak tak te, iii) mihiam leh gu (nga matna ding ah tuilak ah gu thak), iv) mihiam leh airgun, thang (zu leh va mat), v) mihiam leh gamsa kap, vi) mihiam leh pawimaw lo ah gam hal.

Zia a chung ah kigen hiamkhamna zosia te hi haisan in, pupa chawndan ah a lo theilo custom dungzui ah sep leh bawl te tilo, hun awl matdan te thiam in, lungthim thak tawh I ZOGAM nuam hi GREEN PLANET suak sak kit ding chuh nang leh kei mawpuakna ahiziak in ngaikhawk chiat in pan lathak kit hitiu.

*@KL MUANA VAIPHEI*

4-4-2021

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *